ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਕੌਰੀਡੋਰ ਵਿਖੇ ਕਲਾਤਮਕ ਮਾਨੂਮੈਂਟ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ
ਸਵਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਵੀ ਦੁਆਰਾ ਸਿਰਜਿਤ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਵਿਖੇ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਲਾਂਘੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੁ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਪੁਆਇਟ-ਜ਼ੀਰੋ ਤੇ ੩੦ ਫੁੱਟ ਦੇ ਚੌਕ ਵਿੱਚਕਾਰ ੩੧ ਫੁੱਟ ਉੱਚੇ ਇਸ ਸਮਾਰਕ-ਸਥਾਪਨਾ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਪੱਧਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਇਹ ਤਿੰਨ ਪਰਤਾਂ ਬ੍ਰਹਮ (ੴ) ਦੇ ਸਿੱਖ ਵਿਚਾਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ 'ਜੀਵਨ-ਮੁਕਤ' ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਅਨੰਦ ਦਾ ਸਥਾਨ। ਇਕ ਪੱਧਰ, ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਉੱਚਾ, ਇਕ ਧਾਤੂ ਰਬਾਬ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ - ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਦੁਆਰਾ ਵਜਾਏ ਗਏ ਤਾਰ : ਸੰਗੀਤ-ਸੰਗਤ ਦਾ ਸੰਕੇਤ, ਬਾਣੀ ਦਾ ਸਮਾਜਕ ਪਹਿਲੂ। ਸਾਧਨ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਇਕ ਵਿਧੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਦੂਜੀ ਉਚਾਈ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ: ਸੁਝਾਅ ਇਕ ਖੁੱਲੀ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਹੈ, ਤੱਤ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ - ਨਿੱਡਰ, ਸਵਾਗਤੀ, ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ। ਖੁੱਲੀ ਪੁਸਤਕ ਸਾਨੂੰ 'ਏਕ ਓਂਕਾਰ' ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ < ਸਟੀਲ ਦੇ ਘੁੰਮਦੇ ਹੋਏ ਆਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਨਿਰਣਾਇਕ ਏਕਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਗਟਾਓ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ। 'ਏਕ' ਇਸ ਦੇ ਤਲ 'ਤੇ ਕੰਕਰੀਟ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਅਤੇ ਰਬਾਬ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਈ ਹੈ। ਪਰ ਅ-ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਪੱਧਰ ਨੂੰ 'ਓ' ਦੇ ਖੁੱਲੇ ਉਪਰਲੇ ਕੈਪ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਉਡਾਣ ਵਿੱਚ ਪੰਛੀ ਦੇ ਖੰਭਾਂ ਵਾਂਗ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਵੱਧਦਾ ਹੋਇਆ, ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਗੀਤ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਖਿਤਿਜ ਤੋਂ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣ ਵਾਲੇ ਕੀਰਤਨ ਦਾ ਅਧਾਰ ਸਮੂਹਕ ਸੰਗੀਤਕ ਮਨ, ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸੱਚੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਨੂੰ ਸੱਚਾ ਅਤੇ ਇਕ ਮੰਨਦਾ ਹੈ - ਇਹ ਸਥਾਪਤੀ ਉੱਚਾਈ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਦੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਆਤਮਾ, ਚੜ੍ਹਦਾ ਪੰਛੀ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਮਨ ਹੈ ਜੋ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਕਿਰਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਨੈਤਿਕ ਜੀਵਨ ਜਿਉਣ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ. ਮੁਕਤੀ ਦੀ ਖੋਜ ਦੀ ਜਗਿਆਸਾ ਇਸ ਸਥਾਪਨਾ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸੰਗੀਤਕਤਾ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਹੋਈ ਹੈ।
੯ ਨਵੰਬਰ ੨੦੧੯ ਨੁੰ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਲਾਂਘੇ ਦੇ ਖੁੱਲਣ ਮੌਕੇ ਇਹ ਮਾਨੂੰਮੈਂਟ ਸਮੂਹ -ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਅਰਪਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸਦਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ, ਕਲਾ ਤੇ ਉਸਾਰੀ ਸ਼ਾਇਰ-ਕਲਾਕਾਰ ਸਵਰਨਜੀਤ ਸਵੀ ਨੇ ਕੀਤੀ। ਮਾਇਕ ਸਹਾਇਤਾ ਸਰਬੱਤ ਦਾ ਭਲਾ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਟਰੱਸਟ ਦੇ ਬਾਨੀ ਦੁਬਈ ਵੱਸਦੇ ਡਾ. ਐੱਸ. ਪੀ. ਐਸ. ਓਬਰਾਏ ਹੁਰਾਂ ਕੀਤੀ।
ਸਵਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਵੀ ਦੁਆਰਾ ਸਿਰਜਿਤ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਵਿਖੇ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਲਾਂਘੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੁ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਪੁਆਇਟ-ਜ਼ੀਰੋ ਤੇ ੩੦ ਫੁੱਟ ਦੇ ਚੌਕ ਵਿੱਚਕਾਰ ੩੧ ਫੁੱਟ ਉੱਚੇ ਇਸ ਸਮਾਰਕ-ਸਥਾਪਨਾ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਪੱਧਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਇਹ ਤਿੰਨ ਪਰਤਾਂ ਬ੍ਰਹਮ (ੴ) ਦੇ ਸਿੱਖ ਵਿਚਾਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ 'ਜੀਵਨ-ਮੁਕਤ' ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਅਨੰਦ ਦਾ ਸਥਾਨ। ਇਕ ਪੱਧਰ, ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਉੱਚਾ, ਇਕ ਧਾਤੂ ਰਬਾਬ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ - ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਦੁਆਰਾ ਵਜਾਏ ਗਏ ਤਾਰ : ਸੰਗੀਤ-ਸੰਗਤ ਦਾ ਸੰਕੇਤ, ਬਾਣੀ ਦਾ ਸਮਾਜਕ ਪਹਿਲੂ। ਸਾਧਨ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਇਕ ਵਿਧੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਦੂਜੀ ਉਚਾਈ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ: ਸੁਝਾਅ ਇਕ ਖੁੱਲੀ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਹੈ, ਤੱਤ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ - ਨਿੱਡਰ, ਸਵਾਗਤੀ, ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ। ਖੁੱਲੀ ਪੁਸਤਕ ਸਾਨੂੰ 'ਏਕ ਓਂਕਾਰ' ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ < ਸਟੀਲ ਦੇ ਘੁੰਮਦੇ ਹੋਏ ਆਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਨਿਰਣਾਇਕ ਏਕਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਗਟਾਓ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ। 'ਏਕ' ਇਸ ਦੇ ਤਲ 'ਤੇ ਕੰਕਰੀਟ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਅਤੇ ਰਬਾਬ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਈ ਹੈ। ਪਰ ਅ-ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਪੱਧਰ ਨੂੰ 'ਓ' ਦੇ ਖੁੱਲੇ ਉਪਰਲੇ ਕੈਪ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਉਡਾਣ ਵਿੱਚ ਪੰਛੀ ਦੇ ਖੰਭਾਂ ਵਾਂਗ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਵੱਧਦਾ ਹੋਇਆ, ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਗੀਤ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਖਿਤਿਜ ਤੋਂ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣ ਵਾਲੇ ਕੀਰਤਨ ਦਾ ਅਧਾਰ ਸਮੂਹਕ ਸੰਗੀਤਕ ਮਨ, ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸੱਚੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਨੂੰ ਸੱਚਾ ਅਤੇ ਇਕ ਮੰਨਦਾ ਹੈ - ਇਹ ਸਥਾਪਤੀ ਉੱਚਾਈ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਦੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਆਤਮਾ, ਚੜ੍ਹਦਾ ਪੰਛੀ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਮਨ ਹੈ ਜੋ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਕਿਰਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਨੈਤਿਕ ਜੀਵਨ ਜਿਉਣ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ. ਮੁਕਤੀ ਦੀ ਖੋਜ ਦੀ ਜਗਿਆਸਾ ਇਸ ਸਥਾਪਨਾ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸੰਗੀਤਕਤਾ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਹੋਈ ਹੈ।
੯ ਨਵੰਬਰ ੨੦੧੯ ਨੁੰ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਲਾਂਘੇ ਦੇ ਖੁੱਲਣ ਮੌਕੇ ਇਹ ਮਾਨੂੰਮੈਂਟ ਸਮੂਹ -ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਅਰਪਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸਦਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ, ਕਲਾ ਤੇ ਉਸਾਰੀ ਸ਼ਾਇਰ-ਕਲਾਕਾਰ ਸਵਰਨਜੀਤ ਸਵੀ ਨੇ ਕੀਤੀ। ਮਾਇਕ ਸਹਾਇਤਾ ਸਰਬੱਤ ਦਾ ਭਲਾ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਟਰੱਸਟ ਦੇ ਬਾਨੀ ਦੁਬਈ ਵੱਸਦੇ ਡਾ. ਐੱਸ. ਪੀ. ਐਸ. ਓਬਰਾਏ ਹੁਰਾਂ ਕੀਤੀ।
This installation by Swaranjit Singh Savi comprises of three
ascending or descending levels, signifying three layers or modes of relating to
the Sikh idea of the divine (1E) leading to the attainment of ‘Jivan-mukat’, the
station of bliss. The one level, closer to the ground but still elevated, is
represented by a metallic Rabaab – the string instrument played by Bhai Mardana
- indicative of the Sangat, the social dimension of bani. The instrument is a
mode to relate to Guru Nanak’s bani as placed at the second elevation. The
suggestion is of an open book, conversing with the elements – unafraid,
welcoming, sublime. The open book yields us to the ‘Ek Onkar’, represented by a
stainless-steel rotating figure, signifying the decisive unity of God, a
central feature of Sikh revelation. The Ek is joined at its bottom to the
concrete book and Rabab. But an undefined level is represented by the open
upper cap of E designed like the wingspan of a bird in glorious flight, soaring
in space, radiating the joy of the cosmic song. From the horizontal - the
grounded collective mode of Kirtan elevating the Sangat, immersed in the Shabad (Naam) in the book, realizing the true God and treating His creation as true and one – to the vertical this installation navigates through various stages of elevation of the human spirit. The soaring bird is a liberated being who at the same time is linked to leading an ethical life involving labour. The unique connections of the quest for liberation are lyrically composed in this installation.
